Văn Xương trong Thiên Văn Cổ

Lưu ý quan trọng:

Bộ môn Tử Vi mượn rất nhiều tên gọi của các sao, nhóm sao trong Thiên Văn cổ đại. Người xưa sử dụng những tên gọi này vừa tạo cảm giác thân thiện dễ gần cho người đọc, lại muốn thể hiện sự cao siêu - thần bí. Môn học có nhiều tên mượn từ Thiên Văn sẽ tạo cho người học cảm giác đang tiếp cận với "Thiên Cơ", thì sẽ thấy hấp dẫn thú vị hơn.

Trên thực tế, các sao trong Tử Vi không hề có liên hệ trực tiếp với các sao - nhóm sao có tên tương tự trong Thiên Văn. 

Văn Xương – Vị Thần Kết Hợp Thiên Văn Và Địa Tích

Người xưa cho rằng nhóm sao hình bán nguyệt này giống chiếc giỏ đựng (筐), gọi là "Đẩu Khôi đái khuông" (斗魁戴匡). Nhóm sao ấy chính là Văn Xương (文昌). Trong thiên văn chiêm tinh, Văn Xương Lục Tinh (文昌六星) tượng trưng cho 6 cơ quan hoặc chức quan triều đình:

1. Thượng Tướng (上将): Chỉ huy quân sự.

2. Thứ Tướng (次将): Phó tướng.

3. Quý Tướng (贵相): Quan văn cao cấp.

4. Ti Mệnh (司命): Chủ về sinh tử, phúc thọ.

5. Ti Trung (司中): Giám sát công bằng.

6. Ti Lộc (司禄): Quản lộc (bổng lộc, thăng quan).

Các vị này phụ trách giáo dục, lễ nhạc, thưởng phạt quan lại, gia tăng bổng lộc, và thăng chức.

Trong hệ thống thần linh Đạo giáo, Văn Xương Đế Quân (文昌帝君) vốn là vị thần địa phương ở Tử Đồng (梓潼), Tứ Xuyên. Nhờ Đường Huyền Tông (chạy loạn An Lộc Sơn) tôn sùng, vị thần nhỏ này trở thành đại thần toàn quốc. Người xưa tin rằng ngài rất linh nghiệm trong việc hỗ trợ sĩ tử đỗ đạt. Tương truyền, Vương An Thạch từng trú mưa trong miếu Tử Đồng, sau đó đỗ trạng nguyên và làm đến tể tướng. Sách Lão Học Am Bút Ký (老学庵笔记) của Lục Du thời Nam Tống cũng kể về một sĩ tử họ Lý được Tử Đồng thần báo mộng, sau đó thi đỗ. Dần dần, Tử Đồng Thần (梓潼神) sáp nhập với Văn Xương Tinh (文昌星) – vị thần chủ quản văn vận trong quan niệm truyền thống, trở thành vị thần tối cao phụ trách khoa cử và sự nghiệp của giới nho sĩ.

________________________________________

Chú thích:

• Văn Xương Lục Tinh (文昌六星): 6 sao tượng trưng 6 chức quan văn.

• Tử Đồng Thần (梓潼神): Thần địa phương Tứ Xuyên, sau hợp nhất với Văn Xương.

• Ti Lộc (司禄): Thần quản lộc (bổng lộc, thăng tiến).

• Đẩu Khôi (斗魁): 4 sao đầu Bắc Đẩu, liên quan đến Khôi Tinh.

• "Đẩu Khôi đái khuông" (斗魁戴匡): Thành ngữ chỉ nhóm sao Văn Xương hình giỏ.

Phân Biệt Văn Xương và Khôi Tinh

Văn Xương và Khôi Tinh đều chủ quản khoa cử, nhưng hình tượng của hai vị dễ phân biệt:

• Văn Xương Đế Quân (文昌帝君) mặc long bào, ngồi uy nghi như một hoàng đế.

• Khôi Tinh (魁星) mặt xanh nanh nhọn, tư thế "kim kê độc lập" (đứng một chân), chân đá vào chòm Bắc Đẩu.

Vị Thần Văn Vận – Phân Biệt Văn Khúc, Khôi Tinh, Văn Xương, Lộc Tinh

- Trong Phong Thần Diễn Nghĩa, Khương Tử Nha phong cho Bỉ Can (người có "trái tim thất khiếu linh lung") làm Văn Khúc Tinh (文曲星).

- Thủy Hử Truyện mở đầu bằng việc miêu tả Bao Công – đại học sĩ Long Đồ các ở Khai Phong – là Văn Khúc Tinh giáng trần.

- Dân gian còn truyền rằng Phạm Trọng Yêm, Văn Thiên Tường cũng là hóa thân của Văn Khúc Tinh.

Người xưa thậm chí tin rằng bất kỳ ai văn chương xuất chúng lại giữ chức vụ quan trọng đều do Văn Khúc Tinh đầu thai. Ví dụ, trong Nho Lâm Ngoại Sử, khi Phạm Tiến trúng cử vì quá vui mà phát điên, có người khuyên cha vợ (Hồ Đồ Hộ) – người Phạm Tiến sợ nhất – đánh để tỉnh lại. Nhưng Hồ Đồ Hộ lại cho rằng người đỗ đạt là "Văn Khúc Tinh đầu thai", không thể đánh. Có vẻ Văn Khúc Tinh rất bận, thường xuyên phải "giáng trần".

Vậy Văn Khúc Tinh thực chất ở đâu? Thực ra, nó là ngôi sao thứ tư Thiên Quyền (天权) trong chòm Bắc Đẩu Thất Tinh (北斗七星). Ngôi sao mờ nhất trong Bắc Đẩu này được Đạo giáo và dân gian tôn sùng là Văn Khúc Tinh.

Ở nhiều nơi tại Trung Quốc, có các "Khôi Tinh Lâu" (魁星楼) hoặc "Khôi Tinh Các" (魁星阁), từng là nơi các sĩ tử nhất định phải đến trước khi đi thi. Ngày nay, những nơi này vẫn hương khói tấp nập. Thông thường, bốn sao đầu tiên của Bắc Đẩu được gọi là "Khôi", nhưng cũng có tài liệu ghi sao Bắc Đẩu thứ nhất là Khôi Tinh (魁星). Chữ "Khôi" (魁) mang nghĩa "đứng đầu", "thứ nhất", nên Khôi Tinh được coi là thần chủ trì khoa cử. Khôi Tinh rất được sĩ tử sùng bái, họ cầu khấn để mong đỗ đạt. Đến nay, nhiều thí sinh vẫn lễ bái Khôi Tinh trước kỳ thi quan trọng. Tuy nhiên, do "Khôi" (魁) và "Khuê" (奎) đồng âm, dân gian thường nhầm lẫn với Khuê Tú (奎宿) trong Nhị Thập Bát Tú. Câu chuyện này sẽ được đề cập ở chương về Khuê Tú.

Bên cạnh chòm Bắc Đẩu, có một nhóm sao mờ hình bán nguyệt...

________________________________________

Chú thích :

• Văn Khúc Tinh (文曲星): Sao chủ quản văn chương, học vấn.

• Khôi Tinh (魁星): Sao chủ khoa cử, thi đỗ.

• Bắc Đẩu Thất Tinh (北斗七星): Chòm sao Bắc Đẩu gồm 7 ngôi sao.

• Khuê Tú (奎宿): Một trong Nhị Thập Bát Tú, đôi khi bị nhầm với Khôi Tinh.

• Thiên Quyền (天权): Tên sao thứ tư trong Bắc Đẩu, tương ứng Văn Khúc Tinh.